بررسی نقش کاربری اراضی در تولید جزیره گرمایی شهری (مطالعه موردی: شهر تبریز)

رشد سریع شهرنشینی یکی از عوامل موثر در افزایش دمای سطحی زمین (lst) در شهرها می باشد که باعث ایجاد پدیده جزیره گرمایی شهری (uhi) در شهرها نسبت به مناطق پیرامونی آن ها شده است. بررسی وضعیت تابش خورشید با توجه به کاربری اراضی شهری در شناخت میکروکلیمای شهرها موثر است به گونه ای که کاربری¬های مختلف شهری دارای الگو های دمایی متفاوتی هستند که دمای سطح زمین را متاثر می سازند. روش های سنتی مطالعه جزیره گرمایی شهری بیشتر بر اساس داده های دمای ایستگاه های هواشناسی و یا پیمایش های انجام شده به وسیله وسایل نقلیه صورت می¬گرفت. استفاده از فن سنجش از دور برای اندازه گیری و مطالعه جزیره گرمایی شهری روش نسبتاً جدیدی است که در سال های اخیر جایگزین روش های قدیمی¬تر شده است. داده های ایستگاه های هواشناسی با وجود قدرت تفکیک زمانی بالا و ثبت طولانی داده ها، از قدرت تفکیک مکانی پایینی برخوردارند. همچنین تعداد محدود این ایستگاه ها و فاصله زیاد بین آن ها، باعث کاهش دقت در تعمیم آمار به سایر نقاط می شود که خود موجب کاهش دقت مطالعات و تحلیل های مربوط به میکروکلیمای شهری می گردد. داده¬های سنجش از دور نیز با وجود کوتاه بودن دوره ثبت و قدرت تفکیک زمانی محدودی که دارند، دارای قدرت تفکیک مکانی بالا و سطح دید گسترده ای هستند. از آنجا که هدف این پژوهش بررسی ارتباط بین کاربری های شهری و جزیره گرمایی بوده و یک مطالعه میکروکلیمایی محسوب می¬شود، بنابراین به روشی که دارای قدرت تفکیک مکانی بالایی باشد، بیشتر نیاز است. لذا برای انجام این مطالعه استفاده از روش سنجش از دور و تصاویر ماهواره ای ضرورت پیدا می کند. استفاده از پردازش تصاویر حرارتی در ارزیابی جزیره گرمایی شهری در بسیاری از مناطق جهان مورد استفاده قرار گرفته و نتایج مطلوبی را ارائه داده است. منطقه مورد مطالعه کلانشهر تبریز است. پدیده جزیره گرمایی در شهرها نتیجه افزایش دمای شهر محسوب شده، و افزایش دمای شهر نیز اثرات زیان باری از جمله افزایش آلودگی هوا و اثرات ناشی از آن بر روی جمعیت شهری می گردد، و در این میان نقش کاربری های اراضی شهری و از بین رفتن پوشش گیاهی در محدوده شهر، که باعث تزریق رطوبت به هوای شهر و کاهش دمای شهر می شود، با کاربری های که از موادی که دارای جذب تابشی بیشتری بوده و به تبع آن دمای شهر را بالا می برند، باعث تشدید پدیده جزیره گرمایی شهر گردیده است. در این پژوهش دمای سطح زمین برای منطقه مورد مطالعه با استفاده از الگوریتم سبال محاسبه گردید. نتایجی که به دست آمد، بدین صورت بود که کاربری صنعتی و کارگاهی، و کاربری اراضی بایر در طول چهار فصل سال، به ترتیب دارای بیشترین میزان دمای سطح بودند.